|
|
|
 |
OGÓLNE INFORMACJE
______________________
Królestwo Funghi tworzą heterotroficzne organizmy posiadające eukariotyczną budowę komórki, która jest otoczona grubą chitynową ścianą (przynajmniej w części cyklu życiowego). Z reguły są nieruchliwe i wielokomórkowe, choć w obrębie Grzybów istnieją pierwotnie jednokomórkowe typy, które posiadają uwicione pływki (patrz: Skoczkowce).
Cechą charakterystyczną jest występowanie grzybni (mycelium) czyli sieci strzępek - licznie rozgałęzionych komórek, które tworzą strukturę podobną do gęstej pajęczyny. Drożdże natomiast, tworzą kolonie ponieważ są to grzyby jednokomórkowe, które rozmnażają się tylko w sposób wegetatywny przez pączkowanie.
Strzępki grzybni mogą być cenocytyczne (tworzą wielojądrowy twór zwany komórczakiem) bądź podzielone septami, które oddzielają poszczególne lub podwójne (n + n) jądra komórkowe, ale posiadają także pory umożliwiające przemieszczanie się cytoplazmy i organelli komórkowych.
Silnie usieciowane grzybnie tworzą tzw. plektenchymę (tkankę rzekomą), z której tworzą się formy przystosowane do rozsiewania zarodników - owocniki.
Najbardziej dogodnym środowiskiem dla rozwoju grzybów są miejsca zaciemnione, wilgotne oraz bogate w materię organiczną. Optymalna temperatura dla większości gatunków to 15 - 30° C, ale potrafią one także tworzyć formy przetrwalnikowe w czasie suszy i są zdolne rozwijać się w stężonych roztworach soli i cukry, gdyż są odporne na wysokie ciśnienie osmotyczne. W zdecydowanej większości są to organizmy lądowe.
Sposób odżywiania się grzybów jest typowo zwierzęcy - heterotrofizm. Grzyby nie posiadają organelli plastydów, ani barwnika chlorofilu, a zatem nie są zdolne do samożywności. Ich materiałem zapasowym jest z reguły glikogen (czasami także tłuszcz).
Mogą być saprobiontami rozkładającymi pożywienie (martwe szczątki organiczne) na zewnątrz organizmu za pomocą odpowiednich enzymów i przyswajającymi potrzebne związki z podłoża, lub pasożytami, których mechanizm trawienia jest podobny, z tą tylko różnicą, że żerują one na żywych organizmach gospodarzy żyjąc ich kosztem i powodując poważne zmiany chorobowe swojego żywiciela. Istnieją także liczne związki symbiotyczne wśród grzybów np. z korzeniami roślin (mikoryza) lub organizmami fotoautotroficznymi (grzyby + glony = porosty).
Mikoryza jest korzystna zarówno dla grzyba, który od rośliny pobiera zsyntetyzowane przez nią związki organiczne, jak i dla korzeni roślinnych, które dzięki strzępkom grzyba zaopatrują się w trudnodostępne związki azotowe. Istnieją dwa rodzaje mikoryzy - zewnętrzna (ektotroficzna), gdzie grzybnia oplata od zewnątrz korzenie oraz wewnętrzna (endotroficzna), w przypadku której strzępki grzyba wnikają do wnętrza tkanek roślinnych.
Znaczna część roślin jest tak silnie uzależniona od występowania grzybów w swoim środowisku, że bez nich nie jest w stanie się rozwijać nawet w najbardziej sprzyjających warunkach. Stąd wprawni grzybiarze wiedzą, iż jadalnych gąsek najlepiej szukać w skupiskach sosen, a koźlaków w lasach brzozowych.
_______________________
ZNACZENIE GOSPODARCZE I EKOLOGICZNE GRZYBÓW
________________________
Znaczenie grzybów dla środowiska jest tak ogromne, że można śmiało stwierdzić, iż bez obecności tych organizmów na Ziemi zostałaby zachwiana równowaga ekologiczna naszej planety. Saprofityczni przedstawiciele Funghi mają podstawowy udział wśród reducentów w procesach biogeochemicznych poprzez uwalnianie z martwych tkanek organicznych głównie takich pierwiastków jak azot, węgiel, tlen czy siarka, co umożliwia ponowne ich włączenie do obiegu materii w przyrodzie. Trawienie zewnątrzkomórkowe grzybów jest tak silne, że są one w stanie rozkładać nawet ligninę i celulozę. Zapobiega to nadmiernemu gromadzeniu się w podłożu liści, zwalonych gałęzi czy pni drzew.
Poza tym, jak już było to wspomniane we wstępie, ok. 90% gatunków roślin nie jest w stanie rosnąc bez obecności w ekosystemie grzybów mikoryzowych.
Pionierskie znaczenie porostów zostało omówione w podrozdziale poświęconym tym organizmom.
Człowiek wykorzystał właściwości grzybów na szeroką skalę w przemyśle spożywczym. Produkcja wina czy piwa byłaby niemożliwa bez zastosowania odpowiednich gatunków drożdży, które w warunkach beztlenowych wytwarzają CO2 i alkohol etylowy z glukozy zawartej w owocach lub ziarnach zbóż.
Pulchność pieczywa jest również wynikiem działania tych jednokomórkowców. Podczas wypieku CO2 zamknięty w cieście ulega rozprężeniu tworząc porowatą strukturę.
Wyjątkowy smak serów pleśniowych czy sosu sojowego to także zasługa obecności w tych produktach jadalnych gatunków grzybów.
Nie można także zapomnieć, że znaczna część podstawczaków, to jadalne grzyby kapeluszowe, a wśród workowców najpopularniejsze owocniki to smardze i trufle. Są one bardzo cenione w świecie kulinarnym ze względu na specyficzne walory smakowe. Niektóre gatunki jak na przykład pieczarki czy boczniaki hodowane są na świecie na skalę przemysłową. Warto jednak upewnić się przed konsumpcją własnych zbiorów grzybów, czy nie ma wśród nich gatunków trujących, gdyż nawet niewielkie ilości ich toksyn mogą doprowadzić do ciężkich powikłań lub śmierci człowieka.
____________________
SKOCZKOWCE
____________________
Zaliczanie tych organizmów do królestwa Funghi pozostaje często sporne za względu na wytwarzanie przez nie uwicionych pływek (zoospor) oraz na wodny tryb życia jaki prowadzą (niektóre gatunki są także lądowe).
Są to z reguły formy jednokomórkowe, wolnożyjące bądź wytwarzające nitkowatą plechę.
Większość form posiada zróżnicowane gametangia męskie (z mniejszymi gametami męskimi) oraz żeńskie (z większymi gametami żeńskimi), które przyciągają się do siebie na zasadzie wydzielania pewnej wabiącej substancji - syreniny.
Przykładem Chytridiomycota są Plasmodiophora brassicae - pasożyt kapusty czy Synchytrium endobiaticum atakujący ziemniaki.
__________________
GRZYBY KONIDIALNE
__________________
Nazywane także grzybami niedoskonałymi ze względu na brak rozmnażania płciowego w cyklu życiowym. Obejmują ok. 30 tyś. gatunków, ale jeśli badania wykażą , że któryś z nich ma stadium płciowe, to przenosi się taki gatunek do innego typu.
Są to przeważnie wąsko wyspecjalizowane saprofity bądź pasożyty rozmnażające się wegetatywnie przy pomocy konidiów - zarodników umieszczonych w konidioforach tworzących formy pędzelkowate lub główkowate.
Należą do nich także niektóre gatunki "grzybów drapieżnych" odżywiających się nicieniami i amebami.
_____________________
SPRZEŻNIAKI
_____________________
Są to grzyby saprofityczne zasiedlające ściółkę leśną i glebę (np. pleśniak biały - Mucor mucedo) jak również pasożyty roślin i zwierząt (np. rozłożek czerniejący - Rhizopus nigricans).
Ich strzępki mają budowę komórczakowatą, silnie rozgałęzioną. Grzybnia rozrasta się poziomo oraz przerasta podłoże na którym żyje rozkładając w ten sposób potrzebne dla siebie związki. Część strzępek służących do rozmnażania wyrasta pionowo w górę, a na ich szczytach tworzą się zarodnia(sporangia) wypełnione haploidalnymi zarodnikami.
Cykl płciowy rozpoczyna się w momencie "spotkania" dwóch typów koniugacyjnych różnych grzybni ("+" i "-"). Strzępki te nie różnią się morfologicznie, także są identyczne z wyglądu dlatego nie można rozróżnić ich "płci" nazywając jeden typ męskim a drugi żeńskim. Jednak sprzężniaki są heterotalliczne - czyli proces płciowy zachodzi tylko między osobnikami "+" i "-".
Po złączeniu się tych strzępek dwa jądra różnych osobników oddzielają się septami od reszty grzybni, po czym łączą się w diploidalną zygotę, tworząc przy tym grubościenny twór - zygosporę zdolny do przetrwania trudnych warunków środowiskowych.
Po podziale mejotycznym następuje kiełkowanie zygospory, która ponownie tworzy grzybnię wraz ze sporangioforami zawierającymi haploidalne zarodniki zarówno o typie plus jak i minus. Cykl rozwojowy zamyka się.
____________________
WORKOWCE
____________________
Do tego najliczniejszego typu (ok. 30 tyś. gatunków) należą drożdże, wiele rodzajów grzybów pleśniowych tworzących różnokolorowe naloty, miseczniaki oraz popularne grzyby jadalne takie jak trufle i smardze.
W zdecydowanej większości są to organizmy lądowe prowadzące tryb życia saprofityczny lub pasożytniczy.
Rozmnażanie bezpłciowe może przebiegać drogą pączkowania (drożdże)lub przy pomocy spor zwanych konidiami. Konidia mają z reguły kształt kolisty i osadzone są na specjalnych, wzniesionych pionowo w górę konidioforach - strzępkach trzonkowych tworzących formy pędzelkowate, buławkowate czy proste.
U drożdży cykl płciowy następuje po połączeniu dwóch komórek pełniących rolę gamet. Jądra haploidalne tworzą zygotę (2n), która otacza się grubą ścianą i przechodzi podział prowadzący do powstania 4, a częściej 8 zarodników. Zarodniki te mogą pełnić rolę przetrwalników, gdyż są zdolne do bytowania w trudnych warunkach środowiskowych i dopiero w okresie sprzyjającym ich rozwojowi przekształcają się w normalne komórki drożdżowe.
Workowce strzępkowe posiadają gametangia różnej płci: męskie - plemnie oraz żeńskie - lęgnie. Strzępki są na ogół podzielone septami na jednojądrowe komórki posiadające pory przez które przemieszcza się cytoplazma. Gdy strzępki lęgni i plemni zetkną się ze sobą następuje plazmogamia - zespolenie się cytoplazmy oraz zbliżenie do siebie dwóch haploidalnych jąder - tzw. jądra sprzężone. Od tego momentu następuje faza dikariotyczna.
Strzępki n + n rosną i formuują owocnik zwany askokarpem. W jego wnętrzu powstają worki (asci), w których jądra sprzężone łączą się tworząc kolejną fazę - kariogamię. Utworzona zygota (2n) przechodzi następnie dwa podziały mejotyczne oraz mitozę, w wyniku której tworzy się 8 jąder haploidalnych. Gdy worek dojrzeje jego ściany pękają uwalniając zarodniki (askospory).
Popularnym workowcem należącym do klasy Pędzlaków (Penicillium) jest buławianka czerwona (Claviceps purpurea) - groźny pasożyt zbóż, który tworzy czarne przetrwalniki, zwane sporyszem. Spożycie choćby najmniejszej ilości tego pasożyta roślin powoduje silne zatrucie, gdyż jeden z jego składników jest substancją pośrednią w syntezie LSD.
_____________________
PODSTAWCZAKI
_____________________
Rdze, głownie, purchawki, huby, a przede wszystkim dobrze nam znane jadalne i trujące grzyby kapeluszowe są przedstawicielami tego typu.
Grzybnia wegetatywna to rozgałęzione nitkowate strzępki, które znajdują się z reguły pod powierzchnią gleby, a gdy utworzą zbitą masę (zawiązek) następuje w odpowiednich warunkach tworzenie owocników. Owocniki podstawczków to bazydiokarpy, choć powszechnie nazywa się je po prostu "grzybami", które przeważnie składają się się z trzonka i kapelusza.
Pod kapeluszem znajdują się blaszki (jak np. u pieczarki), bądź rurki (borowik).W ich strukturach powstają podstawki (bazydium), które pełnią podobną rolę jak worki u Ascomycota. Każde bazydium wytwarza 4 zarodniki - ale są one umieszczone na zewnątrz podstawki (a nie wewnątrz, jak zarodniki w workach).
W cyklu płciowym podstawczków wyróżnia się monokariotyczną grzybnię pierwotną i dikariotyczną grzybnię wtórną, która powstaje po połączeniu się strzępków dwóch różnych typów koniugacyjnych. W blaszkach owocników dikariotycznych następuje zlanie się dwóch jąder w diploidalną zygotę. Po jej mejotycznym podziale 4 haploidalne jądra wędrują na szczyt podstawki tworząc bazydiospory. Jeden owocnik grzyba wytwarza około miliona zarodników.
Gatunków jadalnych podstawczków jest około 200, a trujących ponad 25.
|
| Dzisiaj stronę odwiedziło już 4 odwiedzający (5 wejścia) tutaj! |
|
 |
|
|
